Już jakiś czas temu komornicy sądowi zostali uznani – w zakresie wykonywanych przez nich czynności – za podatników podatku VAT. Uznanie to miało istotne znaczenie praktyczne i jak to często bywa – spowodowało szereg komplikacji oraz wątpliwości interpretacyjnych w orzecznictwie sądów powszechnych.
Przede wszystkim spowodowało to masowe doliczanie przez komorników sądowych do nakładanych dotychczas na dłużników opłat egzekucyjnych kwoty podatku VAT. Co za tym idzie, powodowało to konieczność zapłaty przez dłużnika wyższych niż dotychczas opłat egzekucyjnych, co w prostej konsekwencji prowadziło do zwiększenia kosztów całego postępowania egzekucyjnego, które obciążały dłużnika. Opłat, których wysokość wynikała i wciąż wynika wprost z wyraźnych uregulowań rangi ustawowej (m.in. art. 49 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji).
Problem był na tyle doniosły, że spowodował konieczność wypowiedzenia się w tej materii przez Sąd Najwyższy. I tak, Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 lipca 2016 r. (sygn. akt III CZP 34/16) stwierdził wprost, że „komornik sądowy nie może powiększyć należnej mu opłaty stosunkowej o kwotę podatku, ponieważ konstrukcja tej należności wskazuje na nadany jej charakter świadczenia brutto„. W orzeczeniu tym zwrócono uwagę m.in. na fakt, że w sytuacji, w której prawodawca wprost nie wskazuje w konkretnym przepisie, iż wskazana tam kwota ma być powiększona o podatek od towarów i usług (jak czyni to np. w przypadku wynagrodzenia przyznanego adwokatom i radcom prawnym świadczącym pomoc z urzędu) to taką kwotę należy traktować jak kwotę brutto. Zwłaszcza, że w przypadku opłaty egzekucyjnej granice maksymalne i minimalne jej wymierzenia zostały ściśle wyznaczone.
Powyższe zagadnienie w niedługim czasie powróciło do Sądu Najwyższego. Tym razem w składzie 7 sędziów, Sąd ten ponownie jasno stwierdził, że „komornik sądowy nie może podwyższyć opłaty egzekucyjnej, pobieranej na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy z 29.8.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1138 ze zm.), o podatek od towarów i usług.” (Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 27 lipca 2017 r., III CZP 97/16).
Obecnie nie powinno więc budzić wątpliwości, że opłaty egzekucyjne jako opłaty, których wysokość wynika wprost z ustawy nie mogą być więc dodatkowo powiększane o podatek VAT, zarówno w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego (i w tej wysokości ściągane od dłużnika), jak i przy końcowym ustalaniu przez komornika sądowego kosztów postępowania egzekucyjnego. Pomimo tego wciąż bywa, że naliczane przez komornika sądowego opłaty egzekucyjne są powiększane o ten podatek, a co za tym idzie – obciążają dłużnika w kwocie wyższej niż dopuszczają to uregulowania ustawowe.
Jak można więc odzyskać tak nienależnie naliczony (i doliczony do opłat egzekucyjnych) podatek VAT? Przede wszystkim poprzez zaskarżenie czynności komornika polegających na ustaleniu tej opłaty za pomocą skargi na czynność komornika wniesionej z zachowaniem przewidzianego terminu. Skarga taka winna nadto czynić zadość wszelkim wymogom formalnym i może zostać wniesiona bezpośrednio przez samego dłużnika lub ustanowionego przez niego pełnomocnika (np. adwokata).
