Posiadanie narkotyków takich jak konopie indyjskie, nawet na własny użytek, jest w Polsce przestępstwem.
Podstawą odpowiedzialności karnej za nielegalne posiadanie marihuany jest art. 62 „Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii” z dnia 29 lipca 2005 roku z późniejszymi zmianami (Dz.U. z 2023r. poz. 172). Przepis ten przewiduje odpowiedzialność karną za samo posiadanie narkotyków (środków odurzających lub substancji psychotropowych).
Ustawa przewiduje trzy „warianty” popełnienia powyższych czynów. Oprócz posiadania narkotyków, sprawcy mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności za posiadanie znacznych ilości narkotyków lub za tak zwany wypadek mniejszej wagi.
W pierwszej kolejności należy odpowiedzieć na pytanie, co dla sprawcy oznacza „posiadanie” narkotyków. Słowo „posiadanie” w prawie karnym oznacza to samo, co „posiadanie” w języku potocznym, czyli jakiekolwiek faktyczne panowanie, władanie nad czymś. Sprawcy nie będą jednak pociągani do odpowiedzialności karnej za zażyte narkotyki, oczywiście w kontekście odpowiedzialności za posiadanie narkotyków, czymś innym będzie oczywiście np. odpowiedzialność karna za jazdę pojazdem mechanicznym pod wpływem narkotyków.
Zakładając, że posiadanie przynajmniej określonej ilości narkotyków jest posiadaniem karalnym, to mówimy o ilości narkotyku/narkotyków, która – w teorii – jest w stanie odurzyć jedną osobę, np. 0,1 – 0,3 grama marihuany. Nie dyskutuje się w tej materii odnośnie indywidualnego charakteru oddziaływaniu narkotyku na konkretną osobę.
Ogólna ocena społecznej szkodliwości czynu pozwala określić, czy dany czyn zabroniony ma charakter drobnego zdarzenia. Sąd bierze pod uwagę m.in.: okoliczności czynu, ilość substancji, rozmiar wyrządzonej szkody, motywację sprawcy. Ustawodawcy nie zdefiniowali pojęcia „nieznacznej ilości” środków odurzających lub substancji psychotropowych. Słowo „nieznaczny” rozumie się jako małe, niewielkie, błahe, mniejsze. Przy ocenie, czy ujawniona ilość narkotyków jest niewielka, należy wziąć pod uwagę nie tylko jej wagę, ale także: cel posiadania przez sprawcę substancji oraz kwestie ściśle związane z uzależnieniem sprawcy od tych substancji – por. III K 73/17, wyrok Sądu Najwyższego, Izba Karna z dnia 11 października 2017 roku; oraz kryterium proporcji ilości substancji do potrzeb danego sprawcy – wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 23 lutego 2017 roku, sygn. akt II AKa 247/16. Analizując bogatą bazę orzecznictwa można pokusić się o wskazanie pewnych kryteriów ilościowych (oprócz okoliczności konkretnego przypadku, które również są ważne), aby uznać określoną ilość narkotyku za nieznaczoną, i tak:
- do 10 gramów marihuany;
- do 3 gramów haszyszu;
- o 0,25 grama amfetaminy;
Należy pamiętać, iż każda sprawa jest indywidualna i sąd nie musi się stosować do powyższych przykładów z innych spraw, jednak zawsze warto powoływać się na tego typu rozstrzygnięcia innych sądów by uzyskać dla siebie jak najkorzystniejszy werdykt.
Oceniając okoliczności zachowania sprawcy, należy wziąć pod uwagę, czy jego zachowanie zagraża dobru innych osób. Przykładowo ważne jest miejsce ujawnienia narkotyków: mieszkanie, szkoła, klub muzyczny, restauracja, impreza masowa, im większe grono osób jest „narażone” tym mniejsze szanse na korzystniejszy wyrok dla sprawcy czy wręcz kwestię umorzenia postępowania.
W przypadku stopnia szkodliwości społecznej oprócz czynników takich jak: okoliczności zachowania, ilość substancji, stopień wyrządzonej szkody, motywacja sprawcy itp., należy uwzględnić także takie czynniki, jak rodzaj substancji. Marihuana jest znacznie mniej szkodliwa niż narkotyki takie jak amfetamina, dlatego efekt jego stosowania jest mniej znaczący niż w przypadku tak zwanych narkotyków „twardych”.
Wprowadzono bardziej rygorystyczną odpowiedzialność w przypadku przestępców posiadających „duże ilości” narkotyków. Ustawa nie precyzuje jednak, jaką ilość należy uznać za wyjściową, a odpowiedzi należy szukać w orzeczeniach sądów. Podstawowym kryterium jest oczywiście ilość danego narkotyku. Należy tutaj zauważyć, że ilość „czystego narkotyku ” nie jest określana, ponieważ nie jest on sprzedawany jako taki. Dokonuje się zważenia zabezpieczonego narkotyku, liczy się całą dawkę, porcję, ilość zarekwirowaną, nie dokonuje się analizy „czystego” narkotyku i tak zwanych „wypełniaczy”, traktuje się to jako całość. Występuje również pogląd, który wskazuje, iż aby ocenić czy dana ilość jest znaczna należy wziąć pod uwagę również rodzaj środka i cel w jakim jest on posiadany. Z tego właśnie powodu „znaczna ilość” traktowana jest różnie, choć można przyjąć, że jest to ilość wystarczająca do jednorazowego odurzenia kilkuset osób.
Art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii:
1. Kto, wbrew przepisom ustawy, posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
2. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Przykładowe wyroki, które obrazują powagę sytuacji:
- Kara i wyrok za 30 gramów, Wyrok Sądu Rejonowego w Legionowie z 10 grudnia 2018 roku, sygn. akt II K 588/18l
Oskarżony posiadał marihuanę o wadze 32,96 grama. Czyn ten miał miejsce w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary za podobne przestępstwo. Sąd uznał taką ilość narkotyku za znaczną. Wyrok wynosił 1,5 roku pozbawienia wolności. Oskarżony był recydywistą.
- Kara i wyrok za 50 gramów, Wyrok Sądu Rejonowego w Nowym Sączu z dnia 13 sierpnia 2020 roku, sygn. akt II K 383/20;
Marihuanę o wadze 45,67 grama zakwalifikowano jako zwykłe posiadanie i skazano na 4 miesiące pozbawienia wolności z zawieszeniem na dwuletni okres próby. Ponadto skazany został zobowiązany do zapłaty grzywny w wysokości 500 zł oraz oddany pod dozór kuratora.
- Kara i wyrok za 230 gramów, Wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa z dnia 9 października 2018 roku, sygn. akt VIII K 428/18;
Oskarżony posiadał znaczną ilość marihuany o masie 230,1 grama. Sąd uznał go za winnego i na podstawie art. 62 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (znaczna ilość) skazał go na rok pozbawienia wolności w zawieszeniu na trzy lata. Orzekł także: dozór kuratora, obowiązek powstrzymania się w okresie próby od używania środków odurzających, 1900 zł grzywny i 1000 zł nawiązki na cele zapobiegania i zwalczania narkomanii.
adw. Piotr Pajewski
stan prawny na dzień: 17 września 2023 r.
