Dział VIII, rozdział I ustawy o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 roku (tj. z dnia 3 marca 2022 r. Dz.U. z 2022 r. poz. 699) zawiera szereg przepisów dotyczących istotnej kwestii składowania odpadów. Jest to na tyle istotny problem tak samo natury faktycznej, jak i prawnej. Rozwój wielu sektorów gospodarki jest właśnie związany z gromadzeniem, a w konsekwencji składowaniem odpadów, patrząc równolegle na kwestie zmiany przepisów lub stanowienia nowych dot. ochrony środowiska, przyszłość będzie niosła ze sobą liczne wyzwania w tej materii.
By analizować sytuację prawną w kontekście składowania odpadów najpierw należy zrozumieć czy owo składowanie jest. Składowanie odpadów to szczególna forma procesu unieszkodliwiania odpadów, który podobnie jak proces odzysku odpadów nazywany jest przetwarzaniem odpadów. W załączniku nr 2 do przedmiotowej ustawy zamieszczono wykaz procesów unieszkodliwiania odpadów i tak należy wymienić m.in.
- D1 – Składowanie w gruncie lub na powierzchni ziemi (np. składowiska itp.);
- D5 – Składowanie na składowiskach w sposób celowo zaprojektowany (np. składowanie w uszczelnionych oddzielnych komorach, przykrytych i izolowanych od siebie wzajemnie i od środowiska);
- D12 – Trwałe składowanie (np. umieszczanie pojemników w kopalniach);
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na to gdzie należy składować odpady, i tak odpady składujemy na:
- składowisku odpadów;
- w podziemnym składowisku odpadów, o którym mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze;
- w obiekcie unieszkodliwiania odpadów wydobywczych, o którym mowa w ustawie z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych.
By właściwie poddać analizę prawną danej działalności i konieczności składowania odpadów musimy w oparciu o powyższe wskazać na typy składowisk odpadów, co jest niezmierne istotne zarówno do strony ochrony środowiska, właściwej gospodarki odpadami, a w konsekwencji podczas licznych kontroli podmiotów składujących odpady. Ustawa wyróżnia trzy typy składowisk odpadów:
- składowisko odpadów niebezpiecznych;
- składowisko odpadów obojętnych;
- składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne;
Właściwe wytłumaczenie powyższych pojęć pomoże z rozważań teoretycznych przez do właściwej i zgodnej z przepisami praktyki. Kontrola podmiotów składujących odpady często jest bardzo wnikliwa i szczegółowa, a właściwe procedury wewnętrze gospodarki odpadami danego podmiotu mogą bardzo uprościć i usprawnić funkcjonowanie w tej przestrzeni i zgodnie z wymogami obowiązujących przepisów.
Podział odpadów na niebezpieczne i obojętne to kluczowa klasyfikacja, która pozwala na dostosowanie i dopasowanie odpowiedniego składowiska. Odpady niebezpieczne – to według art. 3 ust. 4 ustawy, wykazujące co najmniej jedną spośród właściwości niebezpiecznych określonych w załączniku nr 3 do ustawy, a więc te zakwalifikowane w katalogu odpadów jako odpady niebezpieczne poprzez ich oznakowanie indeksem górnym w postaci gwiazdki „*” przy kodzie każdego rodzaju odpadów. Można tutaj wymienić przykładowo takie składniki jak: arsen, związki arsenu, związki kobaltu, związki miedzi czy np. rtęć. Odpady obojętne – to jak podaje definicja (art. 3 ust. 1 pkt 9 ustawy) odpady, które nie ulegają istotnym przemianom fizycznym, chemicznym lub biologicznym i są nierozpuszczalne, nie wchodzą w reakcje fizyczne ani chemiczne, nie powodują zanieczyszczenia środowiska lub zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi, nie ulegają biodegradacji i nie wpływają niekorzystnie na materię, z którą się kontaktują. Ogólna zawartość zanieczyszczeń w tych odpadach oraz zdolność do ich wymywania, a także negatywne oddziaływanie na środowisko odcieku są nieznaczne – co jest bardzo istotne, a przede wszystkim nie stanowią zagrożenia dla jakości wód powierzchniowych, wód podziemnych, gleby oraz ziemi.
- Składowisko odpadów– obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów (art. 3 ust. 1 pkt 25 ustawy), czego konsekwencją jest sklasyfikowanie składowiska jako „instalacji” w oparciu o art. 3 pkt 6 lit. c ustawy Prawo Ochrony Środowiska, dlatego że jest budowlą (dla przypomnienia – według prawa budowlanego, budowla to obiekt budowlany niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury) i jego eksploatacja może spowodować emisję,
- Podziemne składowisko odpadów – część górotworu, w tym także wyrobisko górnicze, które są wykorzystywane w celu unieszkodliwiania odpadów właśnie poprzez ich składowanie (art. 6 pkt 6 ustawy Prawo Geologiczne i Górnicze);
- Obiekt unieszkodliwiania odpadów wydobywczych – obiekt przeznaczony do składowania odpadów wydobywczych w różnych formach: stałej, ciekłej, w roztworze lub zawiesinie, w tym także hałdy oraz stawy osadowe, które obejmują tamy lub inne konstrukcje służące do powstrzymywania, zatrzymywania, ograniczania lub umacniania takiego obiektu (oprócz wyrobisk górniczych wypełnianych odpadami wydobywczymi w celach rekultywacyjnych i technologicznych);
Gospodarka odpadami, ochrona środowiska, procedury kontroli i nadzoru zwłaszcza w kontekście podmiotów, które w związku ze swoim funkcjonowaniem gospodarują odpadami, to zagadnienia, które należy poddać wnikliwej analizę w związku z obowiązującymi przepisami. Często podmioty te potrzebują wnikliwych audytów właśnie pod kątem zgodności z przepisami ustawy o odpadach.
Test zgodności.
Zgodnie z art. 113 ustawy, odpady wytwarzane regularnie, kierowane na składowisko odpadów danego typu, poddaje się testowi zgodności, podczas którego sprawdza się dopuszczalne graniczne wartości wymywania oraz wybrane parametry charakterystyczne dla danego rodzaju odpadów.
Należy wiedzieć i pamiętać, że podmiot przekazujący odpady do składowania na składowisku odpadów danego – konkretnego typu wskazanego w ich podstawowej charakterystyce musi poddawać je testowi zgodności. Test sprawdza dopuszczalne graniczne wartości wymywania, a także indywidualne, wybrane parametry charakterystyczne dla danego rodzaju odpadów. Test zgodności powinien być przeprowadzany minimum raz na 12 miesięcy lub częściej jeśli wynika to z podstawowej charakterystyki odpadów, a w przypadku zmian w procesie produkcji, zawsze każdorazowo, gdy dotyczą one zmiany używanych surowców lub materiałów. Gdy wynik testu zgodności odbiega od informacji, które są zawarte w podstawowej charakterystyce odpadów, obowiązkiem jest sporządzić nową podstawową ich charakterystykę.
adw. Piotr Pajewski
stan prawny na dzień: 25 lipca 2023 r.
