Prowadząc działalność gospodarczą w różnych branżach często nie sposób uniknąć problematyki dotyczącej odpadów niebezpiecznych i procedur z nimi związanych. Szeroko pojęte gałęzi produkcji, przemysł, farmacja, działalność związana elektroniką, wiele innych, funkcjonują w sferze gdzie odpady niebezpieczne występują i należy znać aktualne procedury w oparciu o obowiązujące przepisy, by móc sprawnie prowadzić działalność gospodarczą i uniknąć licznych konsekwencji nieznajomości prawa. Należy bacznie śledzić przepisy, a jest ich wiele, należy tu wymienić kilka wiodących, choć jest ich bardzo wiele i należy poruszać się na tyle sprawnie by właściwie podchodzić do kwestii odpadów niebezpiecznych, i tak należy wymienić m.in. ustawę o odpadach (Dz.U. z 2022 r. poz. 699), ustawę o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz.U. z 2023 r. poz. 160), ustawie o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (Dz.U. z 2023 r. poz. 589), prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 2023 r. poz. 633), ustawę o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. z 2022 r. poz. 1622) czy ustawie o odpadach wydobywczych (Dz.U. z 2022 r. poz. 233).
Definicja odpadów niebezpiecznych zostały podana w artykule 6 ustawy o odpadach i w zasadzie sprowadza się do wskazania, iż: „Odpadami niebezpiecznymi są odpady wskazane w katalogu odpadów, określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 4 ust. 3, jako odpady niebezpieczne, z zastrzeżeniem art. 7”. Ów definicja jest o tyle problematyczna, iż prowadzi ona nas do katalogu odpadów, które w danym momencie są uznane za niebezpieczne, piszemy w danym gdyż przypisanie przymiotu „niebezpieczny” nie jest określeniem stałym i ostatecznym, gdyż może ono ulec zmianie i dany odpad może zostać pozbawiony przymiotu, który kategoryzuje go jako niebezpieczny. Obecnie ustawa jednoznacznie stanowi, że odpady, które są wskazane w katalogu odpadów jako odpady niebezpieczne, są odpadami niebezpiecznymi. Do tej pory wynikało to pośrednio z przepisów ustawy o odpadach z 2001 roku oraz z obowiązującego po dziś dzień rozporządzenia Ministra Środowiska z 27 września 2001 roku w sprawie katalogu odpadów, gdzie przepisy kategoryzują odpady niebezpieczne przez oznaczenie ich przez indeks „*” przy danym, konkretnym kodzie danego rodzaju odpadów.
Wspomniany art. 7 ustawy o odpadach wprowadza wyjątek od zasady i umożliwia zmianę statusy odpadu na inny niż niebezpieczny, spełniając warunki określone właśnie w tym przepisie, a następnie uzyskanie decyzji, która zatwierdzi zmianę klasyfikacji odpadów i tak w związku z tym art. 7 ustawy o odpadach brzmi: „Posiadacz odpadów może dokonać zmiany klasyfikacji odpadów niebezpiecznych na odpady inne niż niebezpieczne, jeżeli wykaże, że nie posiadają one właściwości powodujących, że odpady są odpadami niebezpiecznymi, określonych w rozporządzeniu (UE) nr 1357/2014i w rozporządzeniu (UE) 2017/997, a w przypadku odpadów posiadających właściwości zakaźne, również że nie spełniają one warunków uznania odpadów za posiadające właściwości zakaźne określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 3 ust. 5”.
Zgłoszenie o zmianie klasyfikacji odpadów należy dokonać Marszałkowi Województwa, właściwemu miejscowo ze względu na miejsce wytwarzania lub gospodarowania odpadami. Obowiązkowym wymogiem jest dołączenie do zgłoszenia wyników przeprowadzonych badań właściwości odpadów, których klasyfikacja ma ulec zmianie, a także specjalistyczną ocenę tych wyników pod kątem badanych odpadów, biorąc pod uwagę przepisy rozporządzenia (UE) nr 1357/2014 i rozporządzenia (UE) 2017/997 oraz przepisy wydane na podstawie art. 3 ust. 5.
Odpadamy niebezpieczne to szeroka grupa odpadów, a prosto rzecz ujmując, to te odpady, które po przedostaniu się do środowiska naturalnego „mogą” (nie tylko stanowią) stanowić zagrożenie dla ludzi ale także dla zwierząt czy szeroko pojętego środowiska, flory i fauny.
Odpady niebezpieczne, ochrona środowiska, ustawa o odpadach i inne wyżej wymieniane powodują konieczność wnikliwej analizy procedur funkcjonujących u danego przedsiębiorcy, niezbędne są regularne audyty by unikać wielotysięcznych kar i dbać o człowieka i środowisko. Specyfika niebezpiecznych odpadów jest na tyle istotna, iż zarówno małe podmioty, jak duże przedsiębiorstwa poddawane są regularnym kontrolom, które często potrafią być długotrwałe i cykliczne.
Samo niewłaściwe składowanie odpadów niebezpiecznych może być poważnym zagrożeniem dla środowiska, a w konsekwencji dla zdrowia i życia człowieka.
Odpady niebezpieczne są podzielone na grupy, podgrupy i rodzaje, z wyszczególnieniem odpadów niebezpiecznych ze względu na źródło ich powstawania oraz właściwości. Do każdego rodzaju odpadu przypisano indywidualny kod, ułatwiający ewidencjonowanie odpadów. Zwrócić uwagę należy na sposób powstawania odpadów niebezpiecznych, które powstają z reguły w wyniku procesów technologicznych jako produkty uboczne lub mogą być substancjami, które są często wykorzystywane w tego typu procesach.
By w łatwy sposób uzmysłowić sobie czym są odpady niebezpieczne należy przytoczyć kilka przykładów: odpady medyczne i weterynaryjne oraz lekarstwa, odpady laboratoryjne, środki ochrony roślin, odpady zawierające rtęć (świetlówki, termometry), elektrośmieci, baterie, akumulatory, tusze, farby, lakiery, rozpuszczalniki, żywice, lateks, kleje, środki do impregnacji i konserwacji, oleje mineralne i substancje oleiste, – środki pirotechniczne i wiele innych.
Pozornie odpady niebezpieczne możemy spotkać również w domach. Trzeba szczególnie dbać o to, aby nie trafiły one do wspólnych kontenerów na śmieci, gdyż zawarte w nich substancje toksyczne mogą wówczas przeniknąć do wód i gleb, co może mieć bardzo destrukcyjny wpływ na ekosystem. Najczęściej są to różnego rodzaju farby, lakiery, popiół, żużel, wosk, kleje, baterie, zużyty sprzęt elektroniczny.
Postępowanie z odpadami niebezpiecznymi musi spełniać następujące warunki: z reguły nie wolno mieszać różnych rodzajów odpadów niebezpiecznych, wyjątkiem jest gdy mieszanie odpadów niebezpiecznych różnych rodzajów lub odpadów niebezpiecznych z odpadami innymi niż niebezpieczne, z substancjami, materiałami lub przedmiotami, jest jednak dozwolone, jeśli w jego wyniku utylizacja odpadów będzie bezpieczniejsza i nie zwiększy zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi lub środowiska. Nie wolno także rozcieńczać substancji niebezpiecznych. Szczegółowo o postępowaniu z odpadami niebezpiecznymi mówią przepisy rozdziału 4 ustawy o odpadach.
Niebezpieczne odpady należą do jednego z szerszych zagadnień z zakresu gospodarowania odpadami, ochrony środowiska. W dalszych wpisach na blogu kancelarii z tego zakresu, skupimy się na składowaniu i transporcie odpadów niebezpiecznych, które wymagają osobnego omówienia.
adw. Piotr Pajewski
stan prawny na dzień: 1 sierpnia 2023 r.
