Szeroko pojętym doradztwem rolniczym (m.in. obejmującym działania w zakresie rolnictwa i rozwoju wsi) zajmują się jednostki doradztwa rolniczego. Są to państwowe jednostki organizacyjne, które posiadają osobowość prawną. Zasady działania tych jednostek, sposób ich organizacji oraz zadania zostały określone w ustawie o jednostkach doradztwa rolniczego z dnia 22 października 2004 r. (tj. z dnia 16 czerwca 2023 r. – Dz.U. z 2023 r. poz. 1354). W skład jednostek doradztwa rolniczego wchodzą:
- Centrum Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Brwinowie;
- 16 wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego (jeden na każde województwo).
Wszystkie powyższe jednostki podlegają ministrowi właściwemu do spraw rozwoju wsi, który nadaje tym jednostkom statut. Celem prowadzonego przez te jednostki doradztwa rolniczego, jest m.in. poprawa dochodów rolniczych czy też wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a więc obszary charakterystyczne dla dziedziny jaką jest prawo rolne. Co ciekawe, siedziby wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego nie zawsze mieszczą się w dużych ośrodkach miejskich. I tak, np. w przypadku województwa pomorskiego, siedzibą tego ośrodka jest wieś Lubań – tam ma bowiem siedzibę Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Lubaniu.
Zadania z zakresu doradztwa rolniczego realizowane przez Centrum Doradztwa Rolniczego oraz wojewódzkie ośrodki doradztwa rolniczego oraz świadczone przez te podmioty usługi w ramach doradztwa rolniczego zostały szczegółowo opisane w art. 4 ustawy o jednostkach doradztwa rolniczego. Tym samym Centrum Doradztwa Rolniczego, na przykład: organizuje szkolenia, pokazy, seminaria i konferencje oraz inne przedsięwzięcia w zakresie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich oraz rolnictwa ekologicznego czy też opracowuje analizy i prognozy w zakresie rozwoju doradztwa rolniczego (art. 4 ust. 1 ustawy). Z kolei wojewódzkie ośrodki doradztwa rolniczego, na przykład: prowadzą szkolenia dla rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich czy też upowszechniają rozwój agroturystyki i turystyki wiejskiej oraz prowadzą promocję wsi jako atrakcyjnego miejsca wypoczynku (art. 4 ust. 2 ustawy). Zadania, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o jednostkach doradztwa rolniczego realizowane są przez te podmioty nieodpłatnie oraz samodzielnie.
Działalność jednostek doradztwa rolniczego to jednak nie tylko nieodpłatne doradztwo rolnicze – jednostki te w ramach tego doradztwa mogą bowiem także wykonywać odpłatnie pewne usługi. Są to usługi prowadzone w zakresie, m.in. prowadzenia ksiąg rachunkowych i dokumentacji niezbędnej w rachunkowości w gospodarstwach rolnych; prowadzenia działalności wydawniczej, prowadzenia działalności hotelarskiej czy gastronomicznej; organizacji targów i wystaw; wypełniania wniosków lub innych dokumentów niezbędnych do ubiegania się o przyznanie pomocy finansowanej lub współfinansowanej ze środków pochodzących z funduszy Unii Europejskiej lub innych instytucji krajowych i zagranicznych. Wysokość wynagrodzenia za wykonywanie wyżej wymienionych, odpłatnych usług określa cennik. Cennik ten jest zatwierdzany, na wniosek dyrektora danej jednostki doradztwa rolniczego, przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi (po uprzednim zaopiniowaniu go przez właściwą Radę Społeczną Doradztwa Rolniczego). Tak zatwierdzony cennik jest podawany do wiadomości, zarówno w siedzibie danej jednostki, jak i w jej komórkach organizacyjnych. Dobrą praktyką jest także umieszczanie tego cennika na stronie internetowej danej jednostki doradztwa rolniczego.
Wskazany wyżej minister może także nałożyć na jednostkę doradztwa rolniczego obowiązek realizowania innych zadań niż te wskazane w art. 4 ust. 1 i 2 ustawy (muszą to być jednak zadania z zakresu doradztwa rolniczego). Obowiązek ten jest nakładany w drodze rozporządzenia, przy jednoczesnym zapewnieniu danej jednostce środków finansowych na ich zrealizowanie.
Organem Centrum Doradztwa Rolniczego jest dyrektor. Również na czele poszczególnych wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego stoją ich dyrektorzy. Dyrektor jest powoływany przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi na pięcioletnią kadencję, celem kierowania daną jednostką. W ramach kierowania jednostką do uprawnień dyrektora należy, m.in. reprezentowanie jednostki na zewnątrz, zarządzanie jej mieniem czy też opracowanie projektu rocznego planu finansowego jednostki oraz rocznego programu działalności danej jednostki. Dyrektor może być odwołany przed upływem kadencji. Może on mieć jednego lub dwóch zastępców. Na wniosek dyrektora, minister właściwy do spraw rozwoju wsi, tworzy oddziały ośrodka. I tak, np. aktualnie w przypadku Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie istnieją cztery oddziały tej jednostki, tj. oddział w: Krakowie, Poznaniu, Radomiu i Warszawie. Organem opiniodawczo-doradczym dyrektora jednostki jest Rada Społeczna Doradztwa Rolniczego, która działa przy danej jednostce. Rada jest powoływana na okres pięciu lat przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi. Skład i ilość członków Rady różni się w zależności od tego czy mamy do czynienia z Radą działającą przy Centrum Doradztwa Rolniczego czy też przy wojewódzkim ośrodku doradztwa rolniczego (składy te szczegółowo opisane zostały w art. 9 ust. 5 ustawy o jednostkach doradztwa rolniczego). Podstawą działalności Rady jest regulamin, który jest zatwierdzany przez wskazanego wyżej ministra.
Środki na realizację zadań jednostek doradztwa rolniczego pochodzą, m.in. z: przychodów uzyskanych przez te jednostki z prowadzonej przez nie działalności gospodarczej; dotacji budżetowych; przychodów z innych źródeł, tj. np. spadków, zapisów, darowizn (art. 11 ustawy o jednostkach doradztwa rolniczego).
Kontrola i ocena działalności danej jednostki doradztwa rolniczego oraz pracy jej dyrektora i Rady Społecznej Doradztwa Rolniczego jest sprawowana przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi.
Warto również śledzić strony internetowe prowadzone przez jednostki doradztwa rolniczego (np. przez Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Lubaniu). Często można znaleźć tam informacje o nadchodzących wydarzeniach, w tym w szczególności o konkursach, targach, imprezach czy szkoleniach dedykowanych osobom zajmującym się szeroko pojętym rolnictwem, mieszczącym się w obszarze zainteresowania dziedziny jaką jest prawo rolne.
adw. Karol Kowalik
stan prawny na dzień 5 sierpnia 2023 r.
