Organizacja i zasady funkcjonowania Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa zostały uregulowane w ustawie o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa z dnia 10 lutego 2017 r. (tj. z dnia 25 maja 2023 r. – Dz.U. z 2023 r. poz. 1308). Pod względem formy organizacyjnej i prawnej Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa jest państwową osobą prawną będącą agencją wykonawczą w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tj. z dnia 16 czerwca 2023 r. – Dz.U. z 2023 r. poz. 1270). Zgodnie natomiast z art. 18 ustawy o finansach publicznych agencje wykonawcze tworzone są w celu realizacji zadań państwa. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa ma siedzibę w Warszawie. Podmiot ten działała na podstawie ustawy oraz statutu nadawanego przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi (w drodze rozporządzenia, biorąc pod uwagę zakres zadań Krajowego Ośrodka). Ten sam minister sprawuje nadzór na Krajowym Ośrodkiem Wsparcia Rolnictwa. Elementy, które w szczególności musi zawierać statut Krajowego Ośrodka zostały wskazane w art. 3 ust. 3 ustawy o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (np. określenie organizacji wewnętrznej tego podmiotu). Z kolei dla określenia zakresu zadań Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa – charakterystycznych dla dziedziny jaką jest prawo rolne – istotne znaczenie mają również regulujące zawarte w innych aktach prawnych, w tym m.in. w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego z dnia 11 kwietnia 2003 r. (tj. z dnia 24 listopada 2022 r. – Dz.U. z 2022 r. poz. 2569) czy też ustawie o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa z dnia 19 października 1991 r. (tj. z dnia 6 października 2022 r. – Dz.U. z 2022 r. poz. 2329).
Jednostki organizacyjne wyodrębnione w ramach Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa to:
- biuro Krajowego Ośrodka;
- oddziały terenowe Krajowego Ośrodka działające w każdym województwie, z tym że w województwie zachodniopomorskim wyodrębnia się dwa oddziały terenowe.
W przypadku województwa pomorskiego jest to Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa Oddział Terenowy w Pruszczu Gdańskim.
Organem Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa jest Dyrektor Generalny. Wykonuje on swoje zadania przy pomocy zastępców Dyrektora Generalnego oraz dyrektorów oddziałów terenowych Krajowego Ośrodka. Dyrektora Generalny jest powoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw rozwoju wsi. Do jego zadań należy kierowanie Krajowym Ośrodkiem i reprezentowanie go na zewnątrz. Zastępcy Dyrektora Generalnego są powoływani przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi na wniosek Dyrektora Generalnego. Do ich zadań należy kierowanie danym oddziałem terenowym Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (przy pomocy zastępców). Wymagania jakie musi spełniać osoba pełniąca stanowisko Dyrektora Generalnego albo zastępcy Dyrektora Generalnego określono w art. 4 ust. 5 ustawy o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa. Z kolei w art. 5 ust. 4 ustawy określono, m.in. wymagania jakie musi spełnić osoba pełniąca stanowisko dyrektora albo zastępcy dyrektora oddziału terenowego Krajowego Ośrodka.
Zarówno Dyrektor Generalny, jak i dyrektorzy oddziałów terenowych wydają decyzje administracyjne, w zakresie jakim określają to przepisy odrębne. Mogą oni także upoważniać pracowników Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa do wydawania tych decyzji, a także do podejmowania innych, określonych czynności. W ramach postępowania administracyjnego uregulowanego ustawą z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tj. z dnia 17 kwietnia 2023 r. – Dz. U. z 2023 r. poz. 775) organami wyższego stopnia w stosunku do:
- dyrektorów oddziałów terenowych Krajowego Ośrodka – jest Dyrektor Generalny;
- Dyrektora Generalnego – jest minister właściwy do spraw rozwoju wsi.
Zgodnie z regulacją zawartą w art. 9 ust. 1 ustawy o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa, podmiot ten realizuje zadania wynikające z polityki państwa. Są to, w szczególności zadania w zakresie wdrażania i stosowania instrumentów wsparcia rolnictwa, aktywnej polityki rolnej oraz rozwoju obszarów wiejskich (a więc zadania charakterystyczne dla dziedziny jaką jest prawo rolne). Szczegółowa lista tych zadań została wymieniona w art. 9 ust. 2 ustawy, jednakże szczegółowe regulacje dotyczące ich wykonywania i realizowania znajdują się także w szeregu innych aktów prawnych. Lista z art. 9 ust. 2 ustawy nie ma też charakteru kompletnego, bowiem Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa wykonuje również inne zadania, jeżeli wynika to z odrębnych przepisów (w szczególności zadania delegowane). I tak, np. zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, Krajowemu Ośrodkowi Wsparcia Rolnictwa powierzono wykonywanie prawa własności i innych praw rzeczowych na rzecz Skarbu Państwa w stosunku do mienia określone w art. 1 i 2 tej ustawy. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa pełni także doniosłą rolę w zakresie obrotu nieruchomościami rolnymi i związanymi z tym obrotem ograniczeniami, wynikającymi z regulacji zawartych w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego. Tylko tytułem przykładu można wymienić tu: prawo pierwokupu nieruchomości rolnej przysługujące Krajowemu Ośrodkowi Wsparcia Rolnictwa w przypadku określonym w art. 3 ust. 4 wyżej wymienionej ustawy czy też prawo nabycia nieruchomości rolnej przysługujące Krajowemu Ośrodkowi w przypadku określonym w art. 4 ust. 1 ustawy.
Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa prowadzi także samodzielną gospodarkę finansową oraz prowadzi rachunkowość na zasadach określonych w przepisach o rachunkowości, z uwzględnieniem przepisów ustawy o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa. W zakresie wyżej wymienionej gospodarki finansowej Krajowy Ośrodek osiąga przychody wskazane w art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa oraz ponosi koszty wskazane w art. 13 ust. 2 pkt 2 wyżej wymienionej ustawy.
adw. Karol Kowalik
stan prawny na dzień: 19 sierpnia 2023 r.
