W związku z coraz większą świadomością dotyczącą ochrony środowiska i licznymi zmianami przepisów właśnie pod kątem licznych praw i obowiązków w zakresie gospodarowania odpadami, gdzie prym wiedzie ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, wraz z aktualnymi zmianami, tj. Dz.U. z 2023 r., poz. 1587, szerokie zmiany zaszły w zakresie gospodarki opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, którą regulują przepisy ustawy z dnia 13 czerwca 2013 roku o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi wraz z aktualnymi zmianami (Dz.U. z 2023 r. poz. 160).
Przedmiotowa ustawa jest bardzo ważna w kontekście ilości konsumowanych produktów przez ogół społeczeństwa i możliwości ochrony środowiska oraz szeroko pojętego recyklingu. Z opakowaniami i odpadami opakowaniowymi mamy styczność codziennie, zarówno jako zwykli konsumenci, jak i przedsiębiorcy.
Omawiana ustawa dotyczy głównie wymagań, jakie powinny spełniać opakowania wprowadzane do obrotu. Dotyczy to również zasad działania lub metod postępowania z organizacjami zajmującymi się recyklingiem opakowań. Ustawa zawiera również zasady ustalania i pobierania opłat produktowych oraz opłat recyklingowych. Celem ustawy o opakowaniach jest ograniczenie ilości niewykorzystanego materiału przy jednoczesnym wykorzystaniu jak największej ilości materiału nadającego się do wykorzystania
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej w sprawie ograniczenia wpływu niektórych opakowań z tworzyw sztucznych na środowisko została opublikowana 5 czerwca 2019 r. Polska jako kraj Unii Europejskiej jest zobowiązana do przestrzegania tej dyrektywy. Celem dyrektywy jest zmniejszenie ilości wprowadzanych do obrotu materiałów nienadających się do recyklingu. W celu zapewnienia wysokiego poziomu selektywnej zbiórki odpadów z jednorazowych butelek plastikowych proponuje się wprowadzenie systemu kaucji. Aby odpowiednio segregować odpady opakowaniowe według materiału, z którego zostały wykonane i w miarę możliwości poddawać je recyklingowi.
Materiały opakowaniowe to materiały, które są wprowadzane do obrotu zgodnie z obowiązującymi przepisami. Mogą być wykonane z różnych materiałów. Służą do przechowywania, ale także do zabezpieczania lub transportu niektórych towarów, a także do dostarczania lub eksponowania różnych produktów. System gospodarki opakowaniami opiera się na odpowiedzialności producentów, ale także odpowiedzialności przedsiębiorców za zagrożenia, jakie stwarzają dla środowiska. Przedsiębiorcy są więc niejako zobowiązani do coraz częstszego wprowadzania na rynek materiałów nadających się do recyklingu. Tutaj możemy rozróżnić opakowania papierowe, opakowania kartonowe czy opakowania kartonowe. Mogą służyć jako pudełka lub torby. W zależności od obowiązujących przepisów opakowania mogą być również wykonane ze szkła lub metalu, a nawet drewna lub tworzywa sztucznego.
Art. 4 ustawy wprowadza rozróżnienie kategorii opakowań:
1) opakowania jednostkowe – służące do przekazywania produktu użytkownikowi w miejscu zakupu;
2) opakowania zbiorcze – zawierające wielokrotność opakowań jednostkowych produktów, niezależnie od tego, czy są one przekazywane użytkownikowi, czy też służą zaopatrywaniu punktów sprzedaży i które można zdjąć z produktu bez naruszania cech produktu;
3) opakowania transportowe – służące do transportu produktów w opakowaniach jednostkowych lub zbiorczych w celu zapobiegania uszkodzeniom produktów, z wyłączeniem kontenerów do transportu drogowego, kolejowego, wodnego lub lotniczego.
Kategoryzacja jest bardzo istotna względem konieczności podejmowanych działań w zakresie gospodarki odpadami i jest pomocna zwłaszcza dla przedsiębiorców, obowiązków dla wprowadzających na rynek Polski/zagraniczny opakowań bądź produktów, zasad ewidencji opakowań i produktów.
Najnowsza nowelizacja ustawy sprawie, że ograniczony zostaje obieg produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Dzieje się tak dlatego, że od 24 maja 2023 roku obowiązuje implementowana dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie ograniczenia wpływu niektórych wyrobów z tworzyw sztucznych na środowisko (Dz. Urz. UE 2019, L 155, s. 1) – zwaną dyrektywą SUP. W związku z wejściem w życie unijnych przepisów zmieniły się nie tylko ustawy dotyczące obowiązków przedsiębiorców w niektórych obszarach gospodarki odpadami oraz opłacie produktowej. Nowelizacja zmienia również ustawę o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Co ważne, nowe przepisy dotyczą nie tylko podmiotów wprowadzających do obrotu jednorazowe opakowania z tworzyw sztucznych, lecz także użytkowników końcowych ww. opakowań.
Niektóre z nowych przepisów, w tym m.in. obowiązek pobierania opłat od konsumentów za jednorazowe opakowania z tworzyw sztucznych, wejdą w życie 1 stycznia 2024 r., wraz z opłatą za jednorazowe opakowania z tworzyw sztucznych i zakresem opłat. Opłaty te mają na celu ograniczenie używania jednorazowych kubków lub pojemników na żywność. Ich zadaniem jest zmiana przyzwyczajenia konsumentów. Po tym, jak sprzedawcy detaliczni i restauratorzy zostaną zmuszeni do pobierania opłat za opakowania jednorazowe, konsumenci powinni zacząć zabierać pojemniki ze sobą na np. na zakupy.
Przedsiębiorcy powinni szczegółowo zapoznać się zarówno z dotychczasowymi przepisami jak i z tymi najnowszymi, by móc właściwie podjeść do zagadnień takich jak gospodarka opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, ochrona środowiska, obowiązki dotyczące opakowań, recykling.
Jedna z najważniejszych obowiązków dla przedsiębiorców, a także zakazy dotyczące produktów i opakowań wykonanych z tworzyw sztucznych, obejmują w szczególności: zakaz wprowadzania do obrotu określonych produktów z tworzyw sztucznych ( np. patyczki higieniczne, talerze, sztućce, słomki),; obowiązek pobrania od konsumenta opłaty z za wydanie plastikowego pojemnika na żywność lub kubka na napój oraz obowiązek zapewnienia dostępności opakowania alternatywnego (np. wielorazowego użytku); obowiązek uiszczenia opłat na pokrycie kosztów gospodarowania odpadami opakowaniowymi i prowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych; odpowiednie oznakowania wybranych produktów zawierających tworzywa sztuczne; rejestrowanie (BDO), ewidencjonowanie, sprawozdawczość; i sprawozdawcze. To tylko wybrane obowiązki by móc zobrazować skalę problemu i szeroki zakres działań jakie należy podjąć by działać w oparciu o obowiązujące przepisy.
Brak dostosowania się do nowych regulacji będzie skutkować możliwością nałożenia kar finansowych – nawet do 500 tys. zł za wybrane, konkretne naruszenia. Nie tylko będą orzekane kary finansowe lecz także obowiązki uiszczania dodatkowych opłat związanych m.in. ze stratami wizerunkowymi dotyczącymi naruszenia regulacji odnoszących się do produktów z tworzyw sztucznych i ich odpadów. Dlatego też analiza i dostosowanie procedur do obowiązujących przepisów powinny być istotnym elementem strategii przedsiębiorców w zakresie ich funkcjonowania jak i rozwoju.
adw. Piotr Pajewski
stan prawny na dzień: 22 sierpnia 2023 r.
