Czym są odpady niebezpieczne opisano w poprzednim wpisie na blogu kancelarii, dlatego też w razie konieczności należy wejść w ów wpis i zapoznać się z jego treścią.
Problematyka transportu odpadów niebezpiecznych została ujęta w licznych przepisach wśród, których każdy podmiot, który uczestniczy w transporcie odpadów niebezpiecznych, musi się doskonale orientować i ich przestrzegać. Wymienić należy przede wszystkim ustawę o odpadach (Dz.U. z 2022 r. poz. 699), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 7 października 2016 r. w sprawie szczegółowych wymagań dla transportu odpadów (Dz.U. 2016 poz. 1742), rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dla pojazdów asenizacyjnych (Dz.U. 2002 nr 193 poz. 1617), oświadczenie rządowe z dnia 15 lutego 2021 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B do Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 roku (Dz. U. 2021 poz. 874), czy także, w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2147), choć należy zachować ostrożność z uwagi na rozróżnienie towarów – odpadów niebezpiecznych. Z powyższego jasno wynika, iż problematyka transportu odpadów niebezpiecznych może sprawiać duże trudności natury formalnej i praktycznej.
W oparciu o obowiązujące przepisy przewóz odpadów niebezpiecznych musi odbywać się zgodnie z określonymi procedurami. Procedury, które regulują całość procesu transportu nie tylko odpadów, ale i towarów czy materiałów niebezpiecznych na terytorium Europy są to procedury zwarte w ADR – europejska umowa dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (umowę sporządzono i zawarto w Genewie 30 września 1957 r. została ratyfikowana przez Polskę w 1975 r. – wszystkie strony umowy zostały wymienione na stronie internetowej Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz w Konwencji Bazylejskiej, opisującej problematykę transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych sporządzona w Bazylei w 1989 roku, a ratyfikowaną przez Polskę w 1992 roku. Głównym celem Konwencji Bazylejskiej jest ochrona zdrowia ludzkiego i środowiska przed niekorzystnym oddziaływaniem odpadów niebezpiecznych. Procedury zawarte w konwencji swoim działaniem obejmują bardzo szeroki zakres odpadów określanych jako „odpady niebezpieczne”, określane ze względu na ich skład lub charakterystykę, a także trzy szczególnie rodzaje odpadów określanych jako „inne odpady” – odpady komunalne, pozostałości ze spalania odpadów komunalnych i określone odpady tworzyw sztucznych.
Transport odpadów niebezpiecznych uwzględnia wymagania ochrony środowiska oraz życia, zdrowia i bezpieczeństwa ludzi. Transport odpadów niebezpiecznych powinien być dostosowany do właściwości chemicznych i fizycznych odpadów, w tym do ich stanu skupienia i zagrożeń, jakie mogą stwarzać. Warto przypomnieć, że odpady niebezpieczne w katalogu odpadów oznaczone są gwiazdką (*). Tak więc obok sześciocyfrowego kodu odpadu znajduje się (*) — wówczas powinniśmy mieć świadomość, że przewozimy odpady niebezpieczne.
Wbrew powszechnemu przekonaniu podmioty zajmujące się przemieszczaniem odpadów nie muszą uzyskiwać decyzji zezwalającej na ich transport, jak to miało miejsce w przeszłości. Jednak działalność ta powinna opierać się na wpisie dotyczącym transportu odpadów w rejestrze BDO (dla przypomnienia to rejestr, zawierający bazę danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami, zintegrowany system teleinformatyczny). Podmiot, który uzyskał wpis do rejestru BDO może transportować wyłącznie odpady wyszczególnione w zezwoleniu, a następnie wprowadzone do rejestru BDO. Podmiot transportujący odpady zobowiązany jest do systemowego zakończenia procesu transportu odpadów, który stanowi zakończenie obiegu odpadów. Zdarzają się sytuacje, że podmiot nie ma obowiązku uzyskania zezwolenia na transport odpadów, przykładowo gdy podmiot transportuje wytworzone przez siebie odpady – co warto wiedzieć.
Podkreślić należy – co w wielu branżach stanowi ważny aspekt, zwłaszcza finansowy, że odpady niebezpieczne mogą być transportowane z innymi odpadami, ale nie mieszane (w hermetycznych pojemnikach). Odpady na czas transportu powinny być składowane w taki sposób, aby nie mogły się przemieszczać, a oznaczenia opisujące ładunek były dobrze widoczne. Pojazdy powinny być zaprojektowane w taki sposób, aby odpady nie mogły wydostawać się przez rozlanie lub wyciek. Należy również maksymalnie zminimalizować uciążliwość zapachową.
Podmiot przewozowy jest również zobowiązany do oznaczenia pojazdu indywidualnym numerem nadanym w BDO oraz przezroczystą tablicą rejestracyjną z napisem „ODPADY”. W przypadku odpadów niebezpiecznych pojazd powinien posiadać również świadectwo homologacji pojazdu ADR. Obowiązek nie odnosi się do podmiotów zwolnionych z obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów oraz w przypadku, gdy środkiem transportu transportuje się odpady inne niż niebezpieczne, w ilości nieprzekraczającej 100 kg. Przepisy regulują także obowiązek posiadania odpowiedniego dokumentu podczas transportu odpadów – kierujący środkiem transportu, którym są transportowane odpady, jest obowiązany mieć w trakcie transportu potwierdzenie wygenerowane z bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami, umożliwiające weryfikację informacji zawartych w karcie przekazania odpadów ze stanem rzeczywistym.
Inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego, funkcjonariusze policji, Straży Granicznej i Służby Celno-Skarbowej mają prawo przeprowadzać kontrole uczestników przewozu towarów niebezpiecznych po polskich drogach, parkingach i miejscach prowadzenia działalności gospodarczej. Uczestnicy mogą podlegać karom administracyjnym w przypadku naruszenia obowiązujących przepisów. Kary obejmują przewóz towaru przez osoby nieuprawnione, brak dokumentów przewozowych, nieuzyskanie zezwolenia na pojazd ADR, czy też niewłaściwe oznakowanie i wyposażenie pojazdu.
Niedopełnienie obowiązków lub wszelkie przewinienia, które podlegają karze pieniężnej wraz z wysokością kary, znajdują się w załączniku nr 1 do Ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 roku o przewozie towarów niebezpiecznych. Mieszczą się one w zakresie 200 zł do 10 000 zł. Suma kar pieniężnych, która nałożona jest na jednego uczestnika podczas jednej kontroli drogowej, nie może przekroczyć 10 000 zł. W przypadku kontroli w podmiocie będącym uczestnikiem przewozu drogowego towarów niebezpiecznych maksymalna suma kar uzależniona jest od zatrudnionej liczby pracowników. Najsurowsze kary mogą sięgać 40 000 zł. Warto wiedzieć, że jeśli tylko istnieją dowody, że uczestnik przewozu nie miał wpływu na powstanie danego naruszenia, a nastąpiło ono wskutek działania osób trzecich lub wskutek zdarzeń i okoliczności, którym podmiot nie mógł zapobiec lub jeśli uczestnik został ukarany przez inny uprawniony organ, nie powinno nakładać się kary pieniężnej. Dlatego też tak ważna jest analiza konkretnej sytuacji w zaistniałych okolicznościach faktycznych, by móc uniknąć surowych kar. Trzeba wiedzieć, że na konsekwencje narażony jest każda ze stron uczestniczących w transporcie odpadów niebezpiecznych – nadawca, odbiorca lub przewoźnik.
Przed rozpoczęciem czynności transportowych odpadów niebezpiecznych należy szczegółowo przeanalizować przepisy, a w konsekwencji, wynikające z nich procedury i wytyczne, aby transport odbył się zgodnie z aktualnym stanem prawnym.
adw. Piotr Pajewski
stan prawny na dzień: 8 sierpnia 2023 r.
