Postępowanie rozwodowe jest inicjowane na skutek wniesienia przez jednego z małżonków (powoda) pozwu o rozwód. Pozew ten jest wnoszony do właściwego sądu okręgowego. Dopiero wtedy następuje zainicjowanie postępowania rozwodowego, na którego czas trwania wpływ ma szereg okoliczności, zarówno prawnych, jak i faktycznych. Są to okoliczności zależne od stron tego postępowania oraz okoliczności, na które strony nie mają żadnego wpływu. A zatem – ile trwa rozwód?
Po wniesieniu pozwu o rozwód, pozew ten podlega tzw. „kontroli formalnej”, tzn. jest weryfikowane czy wniesiony pozew spełnia wszystkie warunki formalne, jakie musi spełniać pozew oraz tzw. „kontroli fiskalnej”, polegającej na weryfikacji czy pozew został należycie opłacony. Jeżeli wynik tej kontroli jest negatywny, strona działająca bez profesjonalnego pełnomocnika jest wzywana do uzupełniania tych braków pod rygorem zwrotu pozwu. Stronie zakreśla się termin 7-dniowy na dokonanie tej czynności. Widać więc, że wniesienie pozwu zawierającego braki formalne lub nienależycie opłaconego może już na samym początku opóźnić przystąpienie do właściwego rozpoznania sprawy, co wynika choćby tylko z faktu, że sam „obrót” korespondencji pomiędzy sądem a stroną z tego wynikający, wpłynie na wydłużenie tego okresu.
Jeżeli wniesiony pozew nie zawiera braków, zarządza się doręczenie odpisu pozwu wraz z wezwaniem do złożenia odpowiedzi na pozew drugiemu małżonkowi (pozwanemu). Jeżeli pozwany nie odbierze tak wysłanego do niego odpisu pozwu, powód zostaje o tym fakcie zawiadomiony oraz jednocześnie przesyła się mu odpis pozwu i zobowiązuje go do doręczenia pozwanemu odpisu pozwu za pośrednictwem komornika. Tym samym kolejną przyczyną, która może opóźnić rozpoznanie sprawy o rozwód jest nieodebranie przez drugiego małżonka odpisu pozwu oraz konieczność doręczenia mu tego odpisu za pośrednictwem komornika (w tym wypadku także dochodzi czas związany z „obrotem” korespondencji pomiędzy sądem, powodem, a także komornikiem dokonującym doręczenia).
Jeżeli pozwanemu zostanie skutecznie doręczony odpis pozwu (lub pozew zostanie uznany za doręczony), pozwany ma następnie czas na złożenie odpowiedzi na pozew o rozwód w terminie mu zakreślonym, który to termin nie może być krótszy niż dwa tygodnie (co do zasady). W odpowiedzi tej pozwany powinien odnieść się do wszystkich twierdzeń i wniosków podniesionych w pozwie oraz zająć stanowisko w sprawie, a także powołać własne twierdzenia i wnioski, w tym wnioski dowodowe. Stopień złożoności tego pisma pozwanego jest więc determinowany niejako przez stopień złożoności pozwu. Natomiast to właśnie ilość kwestii spornych istniejących między stronami w sprawie o rozwód, a w efekcie tego także ilość i charakter dowodów zgłoszonych na ich poparcie, w największym stopniu determinuje długość sprawy o rozwód.
Tak więc – ile trwa rozwód? Można zaryzykować twierdzenie, że od kliku miesięcy do nawet kilku lat. Na pewno im większa ilość kwestii spornych między stronami, tym postępowanie o rozwód będzie trwało dłużej. Rozwód, w którym małżonkowie domagają się ustalenia osoby winnej rozkładowi pożycia trwa – co do zasady – dłużej niż postępowanie, w którym małżonkowie nie chcą ustalania osoby winnej rozkładowi pożycia (tzw. „rozwód bez winy”). Również konieczność rozstrzygania o kwestiach spornych dotyczących małoletnich dzieci stron (alimenty, ustalenie kontaktów z dziećmi, rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej oraz miejscu pobytu dzieci) może znacznie wydłużyć postępowanie rozwodowe. Na czas trwania tego postępowania wpływają także okoliczności kompletnie niezależne od stron, takie jak na przykład: czas oczekiwania na wyznaczenie rozprawy czy niestawiennictwo na rozprawę wezwanych na nią świadków. Gdy w sprawie zachodzi konieczność dopuszczenia dowodu z opinii biegłych czy opinii Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów, rozpoznanie sprawy wydłuża oczekiwanie na termin badania przez biegłych, a w dalszej kolejności – na sporządzenie przez nich opinii.
Należy mieć także na względnie, że postępowanie rozwodowe jest postępowaniem dwuinstancyjnym. Po wydaniu wyroku przez sąd I instancji każda ze stron może we właściwym terminie złożyć wniosek o jego uzasadnienie, a następnie po otrzymaniu wyroku wraz z uzasadnieniem wnieść od tego wyroku apelację (od całości lub części wyroku). Podjęcie przez którąś ze stron tego typu działania może spowodować wydłużenie trwającego postępowania oraz odsunąć w czasie moment uprawomocnienia się wyroku sądu I instancji (w całości lub w części), choćby z uwagi na możliwą konieczność oczekiwania na wyznaczenie rozprawy przez sąd odwoławczy, na której zostanie rozpoznana apelacja (o ile takowa apelacja zostanie wniesiona). Z tych względów ciężko odpowiedzieć jednoznacznie na pytanie – ile trwa rozwód? Wszystko zależy od konkretnego przypadku i okoliczności faktycznych danej sprawy. Bez wątpienia jednak, osiągnięcie porozumienia między małżonkami, co do jak największej ilości kwestii, które są przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie, wydatnie przyczyni się do przyspieszenia zakończenia postępowania o rozwód.
adw. Karol Kowalik
stan prawny na dzień: 22 kwietnia 2023 r.
