Główna problematyka odpadów budowalnych i rozbiórkowych została ujęta w przepisach dwóch ustaw, które są kluczowe do analizy sposobu rozumienia i postępowania z tego rodzaju odpadami. Powszechność oraz wysoka częstotliwość występowania odpadów budowlanych i rozbiórkowych stwarza szereg wątpliwości natury prawnej – czym są tego typu odpady oraz natury praktycznej, jak z nimi postępować, gdzie uzyskać stosowną pomoc.
Z pomocą przychodzą przepisy ustaw:
- Ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, wraz z aktualnymi zmianami, tj. Dz.U. z 2023 r., poz. 1587.
- Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, wraz z aktualnymi zmianami, tj. Dz.U. z 2023 r., poz. 1469;
Każda gmina jest zobowiązana do utworzenia punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych w sposób łatwo dostępny dla wszystkich jej mieszkańców. Art. 3 ust. 2 pkt 5 i 6 wskazuje, iż zdaniem własnym gminy jest zapewnienie czystości i porządku na swoim terenie, tworząc niezbędne warunki do jej utrzymania, m.in. mają za zadanie zapewnić selektywne zbieranie odpadów komunalnych obejmujące co najmniej: papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło, odpady opakowaniowe wielomateriałowe oraz bioodpady. Poza wyżej wymienionymi kategoriami odpadów komunalnych gminy tworzą w sposób umożliwiający łatwy dostęp wszystkim mieszkańcom punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych, które zapewniają przyjmowanie co najmniej odpadów komunalnych wskazanych powyżej, które powstały w gospodarstwie domowym w wyniku przyjmowania produktów leczniczych w formie iniekcji i prowadzenia monitoringu poziomu substancji we krwi, w szczególności igieł i strzykawek, zużytych baterii i akumulatorów, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, mebli i innych odpadów wielkogabarytowych, zużytych opon oraz odpadów tekstyliów i odzieży, a także odpadów budowlanych i rozbiórkowych z gospodarstw domowych;
Mając na uwadze powyższe należy przyjąć również odpady z budowy i rozbiórki gospodarstw domowych. Jednocześnie szczegółowe kwestie dotyczące odbioru takich odpadów powinny być określone w regulaminie PSZOK (Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych).
Zgodnie z art. 3 pkt 6a ustawy o odpadach przez odpady budowlane i rozbiórkowe rozumie się odpady, które powstały podczas robót budowlanych. W związku z tym takie odpady, jak wata szklana, styropian czy papa mogą zostać zaklasyfikowane do tej kategorii. Trzeba przy tym pamiętać, że odpady budowlane i rozbiórkowe nie są zaliczane do odpadów komunalnych (art. 1 pkt 7 ustawy o odpadach). Nie można wykluczyć sytuacji, w której tego rodzaju odpady, jak wata szklana, styropian czy papa – ze względu na swój specyficzny skład chemiczny – zostaną objęte specjalnymi zasadami utylizacji, o czym należy pamiętać.
Należy zwrócić uwagę, iż PSZOK (dla przypomnienia: Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych) jest obowiązany do przyjęcia jedynie takich odpadów budowlanych i rozbiórkowych, które pochodzą wyłącznie z gospodarstw domowych.
Jak słusznie stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 kwietnia 2022 r., sygn. akt: III OSK 4944/21 – Ustawodawca rozróżnił pojęcia „odbierania” i „przyjmowania” odpadów komunalnych oraz wprowadził odrębnie różne metody unieszkodliwiania odpadów, a zatem mechanizmy te, choć służą temu samemu celowi, nie mogą być uznane za formy wymienne według uznania gminy. Są bardziej komplementarne. Czym innym jest odbieranie odpadów z nieruchomości, a czym innym przyjmowanie odpadów w określonych miejscach do selektywnej zbiórki, a każda gmina jest do tego zobowiązana zgodnie z art. 3 sekundy. Art. 2 ust. 5 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. W związku z tym gmina jest zobowiązana do utworzenia oddzielnego punktu selektywnej zbiórki odpadów, do którego mieszkańcy mogą sami przynosić określone rodzaje odpadów, co nie oznacza jednak, że gmina może organizować odbiór odpadów od mieszkańców gminy.
Zarówno gminy, jak i podmioty, dla których odpady budowlane stanowią główny punkt zainteresowania, powinny bacznie obserwować zmieniające się przepisy. Gospodarka odpadami, ochrona środowiska czy nawet kwestie związane z energią, gazem, źródłami energii odnawialnej, mogą mieć ogromne znaczenie dla codzienności związanej z odpadami budowlanymi i rozbiórkowymi.
1 stycznia 2023 roku miała wejść w życie nowelizacja ustawy o odpadach, zgodnie z którą odpady budowlane i rozbiórkowe będą zbierane selektywnie, z podziałem co najmniej na: drewno, metale, szkło, tworzywa sztuczne, gips, odpady mineralne, w tym beton, cegłę, płytki i materiały ceramiczne oraz kamienie. Jednak z tego obowiązku zostaną wyłączone gospodarstwa domowe, punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz odpady budowlane i rozbiórkowe, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 66 ust. 5 ustawy o odpadach. Natomiast odpady budowlane i rozbiórkowe, które nie zostaną zebrane w sposób selektywny będą podlegać sortowaniu z podziałem co najmniej na drewno, metale, szkło, tworzywa sztuczne, gips, odpady mineralne, w tym beton, cegłę, płytki i materiały ceramiczne oraz kamienie. W praktyce oznaczałyby one obowiązek segregacji odpadów budowlanych przez ich wytwórcę na budowach. 21 grudnia 2022 roku weszła w życie ustawa z dnia 15 grudnia 2022 r. o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku gazu. Ustawa teoretycznie nie związana z ustawą o odpadach wprowadziła w ostatniej chwili zmiany w zakresie gospodarki odpadami oraz BDO. Nowe przepisy między innymi odsuwają w czasie wprowadzenie nowych obowiązków dotyczących selektywnego odbierania odpadów budowlanych. Oznacza to, że obowiązek segregacji odpadów budowlanych wejdzie w życie dopiero od 2025 roku, na co trzeba mocno zwrócić uwagę i monitorować zmiany przepisów w różnych dziedzinach prawa, która jak widać także mają przełożenie na gospodarkę odpadami. Dlatego warto być na bieżąco by nie zostać zaskoczonym w nieodpowiednim momencie nowymi przepisami, które mogą być niesamowicie istotne.
Podsumowując, selektywna zbiórka i zbieranie odpadów budowlanych i rozbiórkowych na co najmniej sześć frakcji będzie obowiązywać na dzień dzisiejszy od 1 stycznia 2025 roku, podział na drewno, metal, szkło, tworzywa sztuczne, gips, odpady mineralne (beton, cegła, dachówka i materiały ceramiczne oraz kamień). Nowy obowiązek segregacji odpadów budowlanych wynika pośrednio z art. Art. 101a ustawy o odpadach. Producenci odpadów budowlanych powinni wstępnie sklasyfikować te odpady na sześć powyższych części. W przeciwnym razie śmieci nie będą odbierane z terenu budowy, a za nieuprawniony odbiór mogą zostać nałożone kary administracyjne. Art. 101a ustawy o odpadach nakłada na wytwórców odpadów obowiązek selektywnej zbiórki odpadów budowlanych, co dla ochrony środowiska ma duże znaczenie.
adw. Piotr Pajewski
stan prawny na dzień: 15 sierpnia 2023 roku
