Od razu odpowiadając na postawione w tytule pytanie – nie, to nie musi być koniec postępowania przygotowawczego. Jednak po kolei.
Pomimo złożonego zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa organ postępowania przygotowawczego może odmówić wszczęcia postępowania lub – po jego wszczęciu – postępowanie umorzyć. Kiedy tak się dzieje?
Zgodnie z art. 303 kodeksu postępowania karnego „Jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, wydaje się z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie postanowienie o wszczęciu śledztwa, w którym określa się czyn będący przedmiotem postępowania oraz jego kwalifikację prawną” (stosowany odpowiednio przy dochodzeniu – przyp. wł.). A zatem, jeżeli takiego uzasadnionego podejrzenia brak – organ odmawia wszczęcia śledztwa (dochodzenia).
Natomiast art. 322 § 1 kodeksu postępowania karnego stanowi, że: „Jeżeli postępowanie nie dostarczyło podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, a nie zachodzą warunki określone w art. 324, umarza się śledztwo bez konieczności uprzedniego zaznajomienia z materiałami postępowania i jego zamknięcia” (również stosowany odpowiednio przy dochodzeniu – przyp. wł.) Do takich przypadków można zaliczyć, np. niewykrycie sprawcy przestępstwa bądź ustalenie, że dane zachowanie w ogóle nie nosi znamion czynu zabronionego czy też zachowanie takie nie miało miejsca (nie wydarzyło się).
W obu przedstawionych powyżej przypadkach – pokrzywdzonemu – jako stronie postępowania przygotowawczego przysługuje zażalenie, zarówno na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa (dochodzenia) jak i na postanowienie o jego umorzeniu. Zażalenie takie nie podlega opłacie. Pokrzywdzonemu przysługuje w tej sytuacji także uprawnienie do przejrzenia akt postępowania przygotowawczego.
W przedmiocie zażalenia rozstrzyga „sąd powołany do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji”, tj. sąd, który byłby właściwy po wniesieniu aktu oskarżenia (gdyby go w danej sprawie wniesiono). W treści zażalenia należy zamieścić okoliczności, które powodują, że naszym zdaniem zachodzą przesłanki do dalszego prowadzenia śledztwa (dochodzenia), ewentualnie – wskazujące na to, że zasadnym jest jego wszczęcie (w sytuacji odmowy). Wskazane jest, aby przybrały one postać konkretnych zarzutów stawianych zaskarżonemu postanowieniu (o odmowie wszczęcia/umorzeniu śledztwa lub dochodzenia).
Na skutek rozpoznania przez sąd wniesionego zażalenia, sąd ten może uchylić zaskarżone postanowienie w całości lub w części (jeżeli uznaje zażalenie za uzasadnione), bądź też – w przeciwnym wypadku – utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie.
Zażalenie na odmowę wszczęcia/umorzenie postępowania może oczywiście zostać także wniesione przez ustanowionego przez pokrzywdzonego pełnomocnika (np. adwokata).
