Zachowania, które zagrażają życiu lub zdrowiu drugiego człowieka, a w niektórych wypadkach powodują uszczerbek na zdrowiu, a czasem także śmierć, są w polskiej ustawie karnej, tj. w Kodeksie Karnym z dnia czerwca 1997 roku wraz z późniejszymi zmianami Dz.U. z 2022 r. poz. 1138, surowo karane. Udział w bójce lub pobiciu, o których mowa w art. 158 k.k. jasno wskazuje, jakie konsekwencje, niesie ze sobą wypełnienie znamion opisywanego przestępstwa.
Przedmiotem ochrony w omawianym przepisie jest zawsze życie lub zdrowie człowieka, czyli wartości nadrzędne w społeczeństwie państwa i prawa. Zarówno pojęcie bójki jak i pobicia jest ściśle związane z uszczerbkiem na zdrowiu, którego stopień naruszenia będzie jednym z mierników odpowiedzialności za dopuszczenie się tego przestępstwa i będzie determinował wysokość kary jaką orzeknie sąd w danym stanie faktycznym. Należy pamiętać, iż każdy stan faktyczny różni się od siebie, nie ma dwóch takich samych sytuacji, dlatego tak ważnym jest próba odtworzenia stanu z momentu zdarzenia, by możliwie jak najwierniej odtworzyć przebieg zdarzenia, co jest ważne zarówno dla sprawcy/ów, jak i dla strony pokrzywdzonej.
Potocznie wiele osób nie ma świadomości, iż aby dane zajście można było nazwać bójką lub pobiciem, muszą w nim uczestniczyć co najmniej 3 osoby. Dwie osoby walczące między sobą (lub jedna osoba atakująca drugą) nie popełniają przestępstwa określonego w art. 158 k.k. W takiej sytuacji mówimy o odpowiedzialności za czyny określone w art. 157 k.k. (średni lub lekki uszczerbek na zdrowiu), art. 156 k.k. (ciężki uszczerbek na zdrowiu) albo art. 217 k.k. (naruszenie nietykalności cielesnej) itp.
Czyny określone w art. 158 k.k. przybierają formę udziału w bójce lub pobiciu. Podział został stworzony przez ustawodawcę, aby zapobiec wątpliwościom interpretacyjnym ze strony sądów i organów ścigania. Bójkę można zdefiniować jako konflikt/stracie pomiędzy trzema lub większą liczbą osób, które atakują się nawzajem i bronią się przed tymi pierwszymi. Nie da się jednoznacznie stwierdzić, kto spośród walczących jest agresorem, a kto ofiarą. Z drugiej strony przy pobiciu możemy wyraźnie odróżnić atakującego od broniącego się. Do pobicia dochodzi, jeśli co najmniej dwie osoby zaatakują inną osobę (lub osoby). Strona atakowana nie ma zamiaru atakować atakującego, co najwyżej się broni lub próbuje obronić się przed atakiem/napaścią. Podział ról jest tutaj wyraźny – mamy stronę atakującą i atakowaną. Ofiary nie chcą uczestniczyć w starciu, co najwyżej bronią się przed napastnikami.
Ponadto warto zaznaczyć, że za pobicie odpowiadają nie tylko sprawcy, ale także ci, którzy w trakcie pobicia namawiają innych do walki, nie uczestnicząc sami w bójce.
Co grozi za udział w bójce lub w pobiciu?
- Przestępstwo udziału w bójce lub w pobiciu scharakteryzowane zostało w art. 158 § 1 k.k. Zgodnie z art. 158 § 1 k.k., „Kto bierze udział w bójce lub w pobiciu, narażając inną osobę na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”. Najłagodniejszą możliwą karą, jaką może orzec sąd, jest jeden miesiąc więzienia;
- W sytuacji bardzo poważnej, przy której dochodzi do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, czyli takiej szkody, która przykładowo powoduje konieczność przejścia operacji, pobytu w szpitalu, uszczerbku, który trwa powyżej 7 dni. Zgodnie z art. 158 § 2 kk, jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, sprawcy grozi kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Natomiast jeżeli skutkiem bójki lub pobicia jest śmierć człowieka, sprawcy grozi kara więzienia od roku do 10 lat;
- W sytuacji, gdy sprawca bierze udział w bójce lub pobiciu i używa niebezpiecznego przedmiotu typu nóż będzie odpowiadał na podstawie art. 159 k.k. Zgodnie z tym przepisem, kto, biorąc udział w bójce lub w pobiciu człowieka, używa broni palnej, noża lub innego równie niebezpiecznego przedmiotu, podlega karze więzienia od 6 miesięcy do lat 8.
- Gdyby doszło do sytuacji ekstremalnej i w wyniku bójki lub pobicia doszło do śmierci człowieka, kara jaką sąd może orzec to kara pozbawienia wolności od 1 roku do lat 10.
Od strony osoby pokrzywdzonej należy pamiętać o podejmowaniu, w miarę możliwości, działań, które mogą doprowadzić do ujęcia sprawcy i poniesienia przez niego odpowiedzialności karnej. Należy zgłosić napaść na policję jak najszybciej po jej wystąpieniu. W jaki sposób? Można zgłosić to telefonicznie, osobiście na komisariacie policji lub wysyłając pisemne zawiadomienie do policji lub prokuratury właściwej dla obszaru, w którym doszło do ataku. W pierwszej kolejności należy szczegółowo opisać jego przebieg, podać dane osobowe atakującego (dane osobowe, rysopis, pseudonim czy miejsce zamieszkania) oraz wskazać świadków zdarzenia. Po pobiciu należy jak najszybciej udać się na badania lekarskie, obdukcję, czyli udać się do lekarza i uzyskać zaświadczenie o stanie zdrowia. Podczas badań lekarz opisuje obrażenia zazwyczaj podaje ich przyczynę. Celem obdukcji jest potwierdzenie doznanych obrażeń, jak również ocena prawna czasu naruszania czynności narządów ciała.
Warto zaznaczyć, że pokrzywdzonemu przysługuje odszkodowanie na pokrycie wszelkich poniesionych w związku ze zdarzeniem kosztów lub renta, która ma za zadanie wyrównać szkody o charakterze trwałym. Zadośćuczynienie za pobicie obejmuje szkodę psychiczną (tj. szkodę niemajątkową), która ma na celu zrekompensowanie stanu psychicznego i nerwowego, natomiast odszkodowanie odnosi się do krzywdy fizycznej (szkoda materialna).
Stany faktyczne, w których dochodzi do bójek lub pobić, są często skomplikowane i należy je analizować w sposób możliwie jak najdokładniejszy, gdyż istnieje wiele czynników wpływających na finalny osąd sytuacji. Każdy element stanu faktycznego będzie badany przez sąd, który na podstawie całokształtu materiału dowodowego wyda wyrok w konkretnej sprawie.
adw. Piotr Pajewski
stan prawny na dzień: 3 września 2023 r.
