Głównym przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie o rozwód jest kwestia rozwiązania małżeństwa stron (ewentualnie ustalenia też osoby winnej rozkładowi pożycia). Jeżeli strony mają małoletnie dzieci przedmiotem rozstrzygnięcia stają się także kwestie dotyczące tych dzieci (np. alimenty). Eksmisja przy rozwodzie jest jednak dopuszczalna. W przypadku spełnienia określonych warunków.
Warunki eksmisji w sprawie o rozwód jednego z małżonków zostały opisane w art. 58 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przede wszystkim jeden z małżonków musi zgłosić żądanie eksmisji drugiego z małżonków. Żądanie to może zostać zgłoszone już w pozwie o rozwód. Dodatkowo musi w sprawie zachodzić wyjątkowy wypadek, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie. W orzecznictwie wskazuje się, że wykładnia art. 58 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego powinna być dokonywana „restryktywnie” i przepis powinien mieć zastosowanie wyłącznie w wyjątkowych wypadkach. Jak zauważono w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 30 października 2019 r., I ACa 1209/18, powinien on być stosowany: „(…) wyłącznie wówczas, gdy jeden z małżonków nie tylko postępuje w sposób rażąco naganny wobec drugiego korzystającego ze wspólnego lokalu mieszkalnego ale to zachowanie, zasługujące na jednoznacznie negatywną, obiektywnie ocenę, wywołuje ściśle określony skutek. Skutek ten to zupełne wykluczenie możliwości wykorzystywania mieszkania zgodnego z jego przeznaczeniem, przez współmałżonka.” Naganność ta nie musi przybierać formy popełniania przez tego małżonka czynów zabronionych. Ciężar udowodnienia przesłanek uzasadniających eksmisję spoczywa na małżonku, który żąda jej dokonania. Jako dowody w sprawie mogą posłużyć, np. zeznania świadków czy dokumenty (choćby skazujące wyroki karne). W orzecznictwie podnosi się też, że negatywnej przesłanki eksmisji w sprawie o rozwód nie stanowi fakt, że małżonek, który miałby zostać eksmitowany wyprowadził się już z lokalu mieszkalnego. W takiej sytuacji istnieje bowiem ryzyko, że do lokalu powróci (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2005 r., V CK 646/04). Powszechnie przyjmuje się również, że dopuszczalna jest eksmisja przy rozwodzie jednego z małżonków z lokalu mieszkalnego, który wchodzi w skład majątku wspólnego stron (a więc jest też własnością małżonka, który ma być eksmitowany). Z kolei za niedopuszczalne uznaje się eksmitowanie małżonka, który posiada wyłączny tytuł do lokalu mieszkalnego, przez małżonka, który jakiegokolwiek tytułu prawnego do tego lokalu nie posiada (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2008 r., III CZP 73/08). Zagadnienie eksmisji w sprawie o rozwód w trybie zabezpieczenia ciekawie zostało natomiast opisane w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 12 sierpnia 2015 r., I ACz 1309/15, zwłaszcza w kontekście jakim żądanie to zmierza do zaspokojenia roszczenia oraz możliwości skorzystania przez osobę uprawnioną z alternatywnych sposobów ochrony swoich praw.
Eksmisja przy rozwodzie – jak dowodzi powyższa argumentacja – jest więc możliwa. Z uwagi na restrykcyjne podejście sądów w sprawach rozwodowych do kwestii eksmisji małżonków warto przygotować zgłaszane żądanie profesjonalnie oraz kompleksowo. Zarówno jeśli chodzi o podanie jego podstaw faktycznych, jak i przedłożenie stosownego materiału dowodowego na jego poparcie. W ten sposób zwiększa się szansa na uzyskanie pożądanego rezultatu, tj. na dokonanie eksmisji małżonka, który swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie. Oczywiście, sama eksmisja małżonka nie rozstrzyga kwestii własności lokalu mieszkalnego, z którego małżonek ma być eksmitowany.
adw. Karol Kowalik
stan prawny na dzień: 19 marca 2023 r.
