Zakres regulacji ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne został wskazany w art. 1 tej ustawy. Zgodnie z jego treścią, ustawa ta reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarządzanie zasobami wodnymi. Jednym z przejawów tego gospodarowania jest możliwość tworzenia przez określone podmioty form organizacyjnych, takich jak spółka wodna oraz związek wałowy. Zasady tworzenia i funkcjonowania tych podmiotów, uprawnienia ich organów, a także kwestie nadzoru i kontroli nad ich działalnością oraz zasady rozwiązania spółek wodnych i związków wałowych reguluje ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne w art. 441 – 467.
Spółka wodna oraz związek wałowy, zgodnie z definicją zawartą w ustawie:
– są niepublicznymi formami organizacyjnymi;
– nie działają w celu osiągnięcia zysku (mając jednak na względzie brzmienie art. 441 ust. 2 ustawy);
– zrzeszają na zasadzie dobrowolności osoby fizyczne i prawne;
– mają na celu zaspokajanie potrzeb w zakresie gospodarowania wodami (wskazanych przepisami ustawy).
Mając na uwadze powyższe, spółka wodna może być zwłaszcza utworzona do wykonywania, utrzymywania i eksploatacji urządzeń wodnych, w tym służących do celów wskazanych w art. 441 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne. Z kolei związek wałowy jest tworzony do wykonywania i utrzymywania wałów przeciwpowodziowych wraz z urządzeniami wodnymi stanowiącymi ich wyposażenie (art. 445 ust. 1 ustawy). Spółki wodne mogą tworzyć związki spółek wodnych. Związki wałowe także mogą zrzeszać się ze sobą.
Spółka wodna oraz związek wałowy tworzone na podstawie ustawy z dnia z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne, powstają na skutek:
– zawarcia porozumienia w formie pisemnej przez co najmniej trzy osoby fizyczne lub prawne;
– uchwalenia statutu danej spółki wodnej lub związku wałowego;
– wybrania organów tworzonego podmiotu.
Treść uchwalonego statutu podlega kontroli starosty właściwego miejscowo dla danej spółki wodnej lub związku wałowego. W przypadku jego niezgodności z prawem, starosta wzywa dany podmiot do usunięcia tych niezgodności. Brak usunięcia tych niezgodności w terminie wskazanym przez starostę wiążę się z wydaniem decyzji odmawiającej zatwierdzenia statutu. Jednakże – jak słusznie zauważa się w orzecznictwie – ocena celowości powołania danej organizacji nie stanowi podstawy do odmowy zatwierdzenia jej statutu (tak np. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 31 stycznia 2023 r., II SA/Kr 405/22). Również zatwierdzenie statutu następuje w drodze decyzji starosty. Spółka wodna lub związek wałowy uzyskują osobowość prawną w momencie uprawomocnienia się decyzji o zatwierdzeniu ich statutu.
Organami spółki wodnej są: walne zgromadzenie, zarząd oraz komisja rewizyjna (jeżeli spółka liczy więcej niż dziesięciu członków). Statut spółki może określać jednak inne organy niż te wskazane powyżej. W statucie można również wskazać warunki, w których walne zgromadzenie członków spółki zostanie zastąpione przez walne zgromadzenie złożone z delegatów. Z kolei kontrola i nadzór nad działalnością spółki – co już sygnalizowano – sprawowana jest przez właściwego miejscowo starostę. Spółka wodna może być rozwiązana na skutek podjęcia przez walne zgromadzenie stosownej uchwały lub decyzją starosty w przypadku zajścia przesłanek wskazanych w ustawie z dnia z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne. Nadto przepisy dotyczące spółek wodnych i ich związków stosuje się odpowiednio do związków wałowych (art. 445 ust. 2 ustawy).
adw. Karol Kowalik
stan prawny na dzień: 2 czerwca 2023 r.
